Rijndijkstraat

De Rijndijkstraat
De Rijndijkstraat was een van de eerste zijstraten die vanaf de Hoge Rijndijkstraat gebouwd werd. Het eerste deel van de straat - tot aan de knik - werd in 1898 gebouwd, het tweede deel iets later in 1899. De huizen werden in blokken van een tot tien huizen gebouwd met 25 verschillende geveldetails en gekleurde baksteen elementen die vandaag nog steeds te zien zijn. Helaas is de architect niet te achterhalen. Maar dat maakt de straat er niet minder interessant om.

De eerste bewoners van de Rijndijkstraat huurden hun woningen. Ze hadden het niet breed en de gezinnen waren meestal groot, soms moesten wel tien kinderen op een oppervlakte van 40m2 wonen. De bewonersregistratie uit die tijd laat zien dat het niet ongewoon was dat een familie binnen de Rijndijkstraat verhuisde.

Het typische rijtjeshuis in de Rijndijkstraat was een enkel verdieping woning met een zolder. De totale woonoppervlakte was toen ongeveer 40m2. De begane grond was in drie ruimtes verdeeld: een entree hal met steile trap naar de zolder; een soms verhoogde voorkamer aan de straatkant die als slaapkamer voor de ouders of grootouders gebruikt werd en een achterkamer met openhaard. Dat was de woon- en eetruimte. Verder was er een uitbouw op de tuinkant met een basis keukenruimte. (Referentie 3) De zolder had een klein dakkapel aan de straatkant en was de slaapplek voor alle kinderen.

Stadhuisbrand
Door de stadhuisbrand in 1929, zijn heel veel van de originele tekeningen van de Rijndijkstraat verloren gegaan. Pas toen men rond 1930 met verbouwingen begonnen werden er weer bestaande tekeningen van de huizen gemaakt. Die verbouwingen leidde vaak tot een tweede, wat groter dakkapel aan de tuinzijde en een verdeling van de zolder in twee ruimtes.

Riolering
Na de Tweede Wereldoorlog werd de riolering aangepakt, want terwijl de omliggende straten al een modern riool hadden, loosden de huizen van de Rijndijkstraat op de sloot achter hun achtertuin. In 1947 komt er een centraal, modern riool. Dat was meteen de aanleiding voor sommige bewoners van de Rijndijkstraat om een volledige badkamer te bouwen en soms ook een aparte wc.

In 1956 werd een plan gepresenteerd om op de plaats van de Rijndijkstraat een industrieterrein te maken. Het plan voorzag in de sloop van de hele straat ten behoeve van de vestiging van een groothandel/magazijn en fabriek. Op de grens van dat industrieterreintje zouden dan wat luxere huizen komen. De plannen gingen niet door, maar de eerste fase is nog steeds te zien op de hoek van de Hoge Rijndijkstraat en Verdamstraat.

Parkeerproblemen
De jaren daarna gaat de auto een steeds nadrukkelijker stempel op de straat drukken. In de jaren 1965-1975 groeide het aantal autobezitters, ook in de Rijndijkstraat, en daarmee ontstond het eerste parkeerprobleem. In de lengte van de straat kwam een aantal vaste parkeerplaatsen. Een auto van een ander voor je deur die je uitzicht belemmerde had een negatieve invloed op de onderlinge relaties tussen de bewoners. Dat leidde in 1974 tot een nieuw parkeerplan. Het plan zorgde voor een evenwichtige combinatie van mensen en auto’s en voorzag de straat van bomen, palen en drempels. De auto was nog steeds aanwezig in de straat, maar minder confronterend.

Een aantal huizen heeft nu een volledig tweede verdieping die alleen goed te zien zijn vanaf de tuinkanten, want een verhoogde nok aan de straatkant past niet in het bestemmingsplan. De achterzijde van de huizen is daardoor wat onrustiger dan de karakteristieke, maar toch persoonlijke, gevels die de straat hun charme geven. Het aangepaste parkeerplan bracht de cultuur van eenheid terug. Kinderen kunnen gewoon in de straat spelen, net zoals het vroeger was. En zo hoort het ook.

Charmant
Vandaag de dag is de Rijndijkstraat nog steeds een charmante en karakteristieke straat. Het is nu de thuisbasis van veel jonge professionals, internationals, kleine gezinnen en gepensioneerden. Terwijl de meeste huizen zijn veranderd, uitgebreid en gerenoveerd, laten de schilderachtige variaties in de gevels nog steeds de eigenschappen van de oorspronkelijke huizen en hun ontwerp zien, die opzettelijk of onopzettelijk een nauwe gemeenschap hebben gecreëerd. We delen nog steeds de straat met elkaar en eten samen aan een lange tafel tijdens ons straatfeest. Er zijn wandelgroepen, naaigroepen, avondgroepen en speelgroepen, die actief betrokken zijn bij elkaars levens.

Bronnen illustraties

1. Nicole Sieben, Gevel schetsen te Rijndijkstraat, 2017
2. Nr 98 te Rijndijkstraat Bewonerslijst, van erfgoedleiden.nl. (gezocht op 19 Juni 2017.)
3. Van Leidsch Dagblad, Burgerhuis te koop, 22 augustus 1930. (pg 8)
4. Nicole Sieben, Plattegrond en doorsnede schetsen te Rijndijkstraat, 2017
5. Situatie te Rijndijkstraat 1929, van erfgoedleiden.nl. (gezocht op 19 Juni 2017.)
6. Topografische historische atlas, Groepsfoto van de Schooltuinvereniging, Leiden, onbekend 1928.
7. Topografische historische atlas, Rijndijkstraat, Leiden, van der Horst, Nico 1952.
8. Topografische historische atlas, Rijndijkstraat, Leiden, Holvast, Jan 1973.
9. Handelingen van de Raad, No. 424, 19 december 1921 (pg 27)
10. Riolering te Rijndijkstraat 1947, van erfgoedleiden.nl. (gezocht op 19 Juni 2017.)
11. Industrieterrein VO 1956, van erfgoedleiden.nl. (gezocht op 19 Juni 2017.)
12. Vereniging Professoren- en Burgemeesterswijk, Rijndijkstraat, Leiden, Onbekend, 1948
13. Topografische historische atlas, Rijndijkstraat, Leiden, van der Horst, Nico 1966
14. Topografische historische atlas, Rijndijkstraat, Leiden, van der Horst, Nico 1966
15. Historische Vereniging Oud Leiden, Rijndijkstraat, Leiden, Gemeente Leiden, 1970-1980
16. Topografische historische atlas, Rijndijkstraat, Leiden, Holvast, Jan 1972
17. Historische Vereniging Oud Leiden, Rijndijkstraat, Leiden, Gemeente Leiden, 1970-1980
18. Nicole Sieben, Rijndijkstraat, Leiden 2016
Verder met dank aan Helmayo van nr 98 te Rijndijkstraat