Over een "legpuzzelboom" op een kinderspeelplaats

Een waarschijnlijk meer dan honderd jaar oude Plataan domineert het schoolplein van de christelijke basisschool Roomburg (hoek Asserstraat van Vollenhovekade). Op de banken rond de stam van deze kanjer kunnen de kinderen in de zomer heerlijk in de schaduw zitten. Zouden ze er ooit een legpuzzel hebben gemaakt? Zouden ze gezien hebben dat de structuur van de bast van de onderste takken als het ware lijkt op de stukjes van hun puzzel? Vroeger, toen de boom nog veel jonger was heeft ook de stam deze legpuzzeltekening gehad. Bij het ouder en dikker worden van de stam is deze structuur minder duidelijk geworden. De grijze puzzelvormige schorsplaten bladeren af. Daardoor wordt de geelwitte onderschors zichtbaar. Met name in een droge periode kan de Plataan veel schors verliezen en wordt de stam bijna wit. Mogelijk is dit een goede aanpassing aan droogte omdat een wit oppervlak minder warmte opneemt dan een donker.

Aan de tekening op de bast kan men heel erg goed zien dat men met een Plataan te maken heeft. Zou men naar de bladeren kijken dan kan men zich gemakkelijk vergissen. De handvormige bladeren lijken namelijk op die van de Esdoorn. Deze Plataan wordt in het latijn Platanus acerifolia genoemd. Acerifolia betekent op de Acer = Esdoorn lijkend. Omgekeerd is de Noorse Esdoorn weer naar de Plataan genoemd want die heet in het Latijn Acer platanoides. De meest algemeen voorkomende Plataan in Nederland is waarschijnlijk een bastaard tussen de Westerse of Amerikaanse Plataan (P. occidentalis) en de Oosterse (P. orientalis).

Op de school Roomburg heeft men ongetwijfeld de kinderen verteld over Jacob die voor Laban werkte. Hij verdiende jonge gevlekte en gestreepte lammeren. In de Bijbel (Genesis 30:37, nieuwe vertaling) staat dat Jacob takken schilde van een paar soorten bomen, o.a. van de Plataan, en die in de drinkbakken van het vee legde. In de Statenvertaling wordt de Kastanje genoemd. Waarschijnlijk heeft men een vertaalfout gemaakt. In de oorspronkelijke tekst in het Hebreeuws gebruikte men het woord ãrmõn. Dit betekent naakte boom; dit duidt op het afstoten van grote stukken bast. Een kastanje doet dat niet.

Platanen vragen een vruchtbare, vochtige grond. Ze groeien snel, worden groot en krjgen een stam die van onderen veel breder is dan van boven. De Plataan bloeit in mei. De bloemen zijn of vrouwelijk of mannelijk en zitten in afzonderlijke groene bloeiwijzen. De behaarde nootvruchten zijn verenigd tot 3 cm grote bolvormige vruchthoofdjes, Een of meerdere onder elkaar aan een lange gemeenschappelijke steel. Ze hangen gedurende de winter aan de boom en vallen pas in het voorjaar uiteen.

De Plataan op het schoolplein is waarschijnlijk ouder dan 100 jaar. Zo'n Plataan in nog geen bejaarde. Ze kunnen namelijk wel 200 tot 400 jaar oud worden. Als stadsboom doet deze soort het in de regel tamelijk goed. Platanen kunnen redelijk goed tegen luchtverontreiniging. De Plataan op het schoolplein kan dus nog een groot aantal jaren mee en er kunnen nog heel lang kinderen onder spelen (met legpuzzels?).