Waar begin ik? / Where do I start?

Het enige moeilijke lijkt nog te kiezen welke checklist te gebruiken. En dan spreek ik Maarten Stoffers. Hij heeft een ‘wegwijzer’ opgesteld, nóg een checklist.

In 2022 heeft de gemeente de Transitievisie Warmte gepresenteerd. Die geeft antwoord op de vraag hoe we onze huizen verwarmen als we van het gas af gaan. Maarten is geen medewerker bij Milieudefensie, de overheid of een installatiebureau. Hij woont bij ons in de wijk, verbetert zijn eigen huis stap voor stap en hielp eerst als energiecoach en nu als buurtbegeleider anderen hetzelfde te doen. Hij kent de bestaande checklists en raadt ze zo nodig ook gerust aan. ‘Die kun je navragen bij het Duurzaam bouwloket, die zijn daarvoor’ en ‘Thuisbaas is ook een optie’ vertelt hij tussen neus en lippen tijdens ons gesprek.

Vis
En toch heeft hij nóg een checklist opgesteld. 'Waarom?' is dan ook mijn eerste oprecht verbaasde vraag. ‘De bestaande checklists zijn eendimensionaal. Ze geven je een antwoord op wat je moet doen, en wanneer. Stel als vergelijking dat ik voor je kook en ik vraag of je vegetarisch eet. Vervolgens maak ik vis, alleen dat blijk jij niet te eten. Zo werken die checklists, ze houden te weinig rekening met jouw specifi eke situatie.’

Vier stappen
Maar nog meer nuance maakt checklists toch veel te lang? Onwerkbaar? ‘Mijn wegwijzer is niet langer, maar anders. Hij maakt dat je zelf, bewust kiest en actie onderneemt, de wegwijzer kiest niet voor jou zoals de bestaande doen. Hij bestaat uit maar vier hoofdstappen. Je kiest eerst je adviseur, dan de maatregelen, vervolgens wie het uitvoert en als laatste besluit je hoe je kunt zorgen dat je doorzet en het echt gebeurt. Elk van die vier stappen wordt weer in vier deelstappen opgedeeld. Daarin bepaal je per hoofdstap eerst doel en criteria, als tweede ga je uitzoeken en vergelijken, daarna kies en selecteer je om het vervolgens te doen.’

Tussenstap
‘Sommige stappen kun je prima uit andere checklists halen: bijvoorbeeld het inventariseren van mogelijke maatregelen of mogelijke installateurs. Maar het kiezen van de maatregelen die specifi ek in jouw situatie passen, dát is veel lastiger. De wegwijzer voegt een tussenstap toe waarbij je bij elke hoofdvraag je eigen situatie in kaart brengt en die vertaalt naar de wensen die je hebt over het verduurzamen. Daarna kies je pas je maatregelen.’

Divergeren
‘Zie je het verschil? Het zijn niet meer of meer technische vragen over je huis, er is een ander soort vragen toegevoegd. Vragen die je ook helpen om te beseff en waarom je iets doet, die je van een afstand laten kijken. Ik laat de mensen ook eerst divergeren – dat slaan die andere checklists steeds over – om vervolgens de keuzes te kunnen maken die echt bij jou passen.’

Schoonzoon
‘Als je alleen maar naar de staat van je huis kijkt, mis je dat allemaal. En het maakt gewoon veel uit of geld besparen of een betere wereld je drijfveer is. Het maakt uit of je geld als water hebt of moet opletten wat je uitgeeft. En wie vertrouw je met moeilijke vragen? Je schoonzoon? De winkel? Of zo’n checklist? Het is belangrijk je hiervan bewust te zijn. Het kiezen is daarna veel makkelijker en je doet minder dingen die je later weer terugdraait.’ Tastbaar ‘Het liefst gebruik ik de wegwijzer fysiek: dat er vakken op de grond staan waar je instapt: 'Voor mij is geld belangrijk, want…', 'Ik wil de wereld ook beter achterlaten, omdat…' want er gebeurt iets als je het tastbaar maakt: als je letterlijk de stap zet in zo’n vak dan voel je wat er echt klopt.’

Duurzaamheidscentrum
‘We willen een duurzaamheidscentrum opzetten. De gemeente heeft geld gereserveerd voor een pilot. Waarschijnlijk kunnen we bij The Fi eld terecht, dat is bij het station. Ik zie die vakken op de vloer al voor me. Zulke vakken zijn ook een hulpmiddel omdat ik daar natuurlijk niet altijd sta zo meteen. Met de vakken kunnen andere begeleiders ze ook inzetten om anderen te helpen.’

Hengel
‘Daarom heb ik de wegwijzer gemaakt. Ik wil de mensen helpen, vooral met doorzetten. Ik ben van huis uit werktuigbouwkundig ingenieur. Dat zie je nog in wat ik doe. Ik wil mensen geen vis geven, ik wil ze een hengel geven, of liever nog, een machine die hengels maakt. Zo zie ik de wegwijzer. Het helpt mensen het zelf te doen. En het helpt anderen om mensen te helpen.’

Aan de slag
‘Dat moet trouwens ook gewoon. We staan voor een godsgruwelijke uitdaging met het klimaat, het schiet gewoon niet op. Als energiecoach begon ik huis na huis mensen te bezoeken, te vertellen wat ze moeten doen – zoals die checklists doen. Daarmee redden we het niet. Mensen moeten zelf aan de slag. Waar je vastloopt, word je ondersteund.’

Koets
‘Het past ook bij mij. Ik ben coach. Daar ben ik toevallig ingerold. Ik vind het leuk. Weet je waar het woord coach vandaan komt? Van koets. En zo werkt het ook. Ik rijd een stukje mee. Zo werkt de wegwijzer ook. Een stukje meerijden, zodat je het zelf kunt doen.’

Een doe-het-zelf-variant van de wegwijzer is naar verwachting vanaf oktober te vinden in de Duurzaamwijzer op deze website.

De Column van Blîde Duk verscheen in de Wijkkrant van september 2024